Verkefnið ICEBERG snýr aftur til Akureyrar og Húsavíkur til að rannsaka mengun og uppsöfnuð áhrif hennar

Rannsóknarverkefnið ICEBERG, sem er styrkt af Evrópusambandinu, mun á þessum tíma safna gögnum um ruslmengun úr hafi – sérstaklega veðraðan plastúrgang – og áhrif mengunar á vistkerfi svæðisins. Markmiðið er einnig að öðlast dýpri skilning á því hvernig heimafólk skynjar þessar umhverfisbreytingar.

“Við hlökkum til að snúa aftur norður í maí til að halda áfram vettvangsvinnu okkar. Við erum að auka þátttöku lýðvísinda með því að vinna náið með heimafólki og hagaðilum við að safna gögnum og öðlast betri skilning á áhrifum mengunar á flóa og firði og daglegt líf,“ segir verkefnisstjórinn Thora Herrmann frá Háskólanum í Oulu, Finnlandi.

“Markmið okkar er að dýpka samstarfið við fjölbreyttan hóp heimafólks til að tryggja að þekkingin sem við búum til saman sé ekki aðeins vísindalega sterk, heldur einnig í samræmi við raunverulegar aðstæður á Akureyri og Húsavík. Þannig verða lausnirnar bæði raunhæfar og nytsamlegar fyrir þá sem búa á svæðinu,“ bætir hún við.

Ísland er ákjósanlegur rannsóknarvettvangur fyrir mengun á norðurslóðum vegna vaxandi umhverfisálags sem stafar bæði af loftslagsbreytingum og aukinni mannlegri starfsemi, sérstaklega við strendur. Með hraðri bráðnun jökla og auknu magni mengandi efna við strandir landsins, vegna vaxandi umferðar fiskiskipa, hvalaskoðunarbáta og sérstaklega skemmtiferðaskipa, standa vistkerfi stranda og sjávar á Íslandi frammi fyrir miklum áskorunum.

Markmið verkefnisins er að skilja hvernig þessar breytingar hafa áhrif á heilbrigði vistkerfa og samfélög – félagslega, efnahagslega og umhverfislega.

Þekking heimamanna skiptir sköpum

Á meðan vettvangsvinna stendur yfir munu rannsakendur ICEBERG taka viðtöl við ýmsa hagaðila á svæðinu, þar á meðal sveitarstjórnarfólk, ferðaþjónustuaðila, sjómenn, ungmennahópa, kvennasamtök og umhverfisstofnanir.

“Í samstarfi við þessar raddir munum við vinna að því að greina helstu mengunarstaði og safna gögnum um mengun sjávar og stranda. Allt þetta rennur beint inn í þróun raunhæfra og samfélagsmiðaðra aðgerða til að takast á við umhverfisáskoranir,“ segir Élise Lépy, meðstjórnandi verkefnisins.

Á vettvangstímabilinu 2024 hélt ICEBERG samráðsfund í Húsavík til að kynna verkefnið fyrir samfélaginu, deila markmiðum og hlusta á sjónarmið heimafólks. Rannsakendur þjálfuðu einnig heimafólk á staðnum í gagnasöfnun, þar á meðal notkun dróna og eftirlit með mengun með myndavélum sem voru settar upp í strandhreinsunum.

Þessi vinna heldur áfram í ár. Heimamenn fá tækifæri til að taka virkan þátt í rannsóknum, til dæmis með því að fljúga dróna við strendur Húsavíkur til að skrá mengun, taka þátt í strandhreinsunum og leggja sitt af mörkum í vinnustofum og viðtölum. Einnig geta þeir tekið myndir af sýnilegri mengun eða greint önnur mengunareinkenni og hlaðið þeim inn á gagnvirkan vöktunarvettvang samfélagsins (uMap).

Herrmann og Lépy leggja áherslu á mikilvægi þess að raddir heimamanna heyrist í mengunarrannsóknum. Markmið verkefnisins er að tryggja að heimafólk sé ekki aðeins haft með í ráðum, heldur séu virkir þátttakendur á öllum stigum verkefnisins: frá eftirliti og gagnasöfnun til greiningar og ákvarðanatöku.

Huld Hafliðadóttir, forstöðukona STEM Húsavík og meðlimur í ráðgefandi stjórn ICEBERG, bætir við:

“Það er ómetanlegt fyrir samfélagið að fá innsýn frá erlendu vísindafólki sem og aðgang að tækjum og þekkingu sem annars væri ekki tiltæk. Á sama tíma er það afar mikilvægt að vinna með heimafólki og virkja samfélagið sjálft sem mest í verkefnið. Fyrir STEM Húsavík hefur það verið ómetanlegt að gegna hlutverki tengiliðs og jafnframt að sitja í ráðgefandi stjórn verkefnisins.“

Nánari upplýsingar og viðtalsbeiðnir

Verkefnisstjóri – Vísindalegur samræmingaraðili
Thora Herrmann
thora.herrmann@oulu.fi

Meðstjórnandi og verkefnisstjóri
Élise Lépy
elise.lepy@oulu.fi

Um verkefnið:
Loftslagsbreytingar og mengun – þar á meðal plast, útblástur skipa og fráveita – ógna bæði heilsu manna og vistkerfum á norðurslóðum. ICEBERG, sem styrkt er af Evrópusambandinu, vinnur að því að takast á við þessar áskoranir í samstarfi við frumbyggja og heimamenn. Á árunum 2024–2026 rannsakar ICEBERG mengun og áhrif hennar á vistkerfi og samfélög á þremur svæðum í evrópska hluta norðurslóða: Kalaallit Nunaat (Grænlandi), Íslandi og Svalbarða. Með nýstárlegu samfélagsstarfi mun ICEBERG móta aðlögunarleiðir gegn mengun og loftslagsbreytingum, auk þess að þróa tillögur að nýjum stjórntækjum gegn mengun.